Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, çevre koruma konusunda önemli bir adım atarak 24 Aralık 2024 tarihli Resmi Gazete’de, 2872 sayılı Çevre Kanunu uyarınca verilecek idari para cezalarına dair yeni düzenlemeleri yayımladı. Bu düzenleme, çevre kirliliğine yol açan faaliyetlerle mücadelede, yalnızca cezai yaptırımların değil, aynı zamanda caydırıcılığın artırılması adına da büyük bir önem taşıyor.

Güncel tebliğ ile, 2025 yılından itibaren çevre kirliliğine neden olan fiillere uygulanacak idari para cezalarında ciddi derecede artışlar yapıldı. Bu değişiklikle, çevreyi koruma amaçlı mevzuatın daha etkin bir şekilde işlemesi öngörülüyor. Artık, çevreyi kirleten ve mevzuata aykırı davranan kişiler, yalnızca cezalarla değil, aynı zamanda faaliyetten men edilme gibi yaptırımlarla da karşılaşacaklar. Bu yaptırımlar, çevreyi korumak için uygulanan hukuki düzenlemelerin caydırıcı etkisini güçlendirecek gibi görünüyor.

Çevre cezası uygulamalarına dair yapılan bu düzenlemeler sadece bir başlangıçtır. Zira, bu tür cezaların, çevre kirliliğini önlemede önemli bir rolü olsa da, asıl önemli olan, bu cezaların gerçekten uygulamaya geçirilmesidir. Kamu görevlilerinin etkin denetimleri, çevreye zarar veren faaliyetlerin erken tespiti ve hızlı müdahale gerekliliğini de beraberinde getiriyor.

Bu bağlamda, idari para cezalarının yanı sıra, kanun yolu başvurularında izlenebilecek prosedürler de netleşmiş durumda. Cezalar hakkında itiraz etme hakkı, kanuni süreler içerisinde yapılacak başvurularla korunuyor. Fakat cezaların tahsilatı, itiraz süreçlerini etkilemeden devam ediyor. Bu noktada, cezaların ödenmesi ve taksitlendirme gibi uygulamalarla daha esnek bir ödeme planı sunulmuş olsa da, caydırıcı etkisinin tam anlamıyla sağlanabilmesi için bu cezaların zamanında ve etkin bir şekilde uygulanması büyük önem taşıyor.

Çevre Cezalarına İtiraz Usulleri

İdari para cezalarına karşı itiraz ve ödeme usulleri, ilgili kanun maddelerinde şu şekilde tanımlanmıştır:

İdari Yaptırım Kararına İtiraz: 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 25. maddesine göre, cezanın tebliğ edilmesini takip eden 30 gün içinde idare mahkemesine başvuru yapılabilir. Ancak itiraz, cezanın tahsilatını durdurmamaktadır.

Ödeme Süreleri: 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nda ödeme süreleriyle ilgili hükümler bulunmadığından, bu süreler ilgili kanunlara veya 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’a göre belirlenmektedir. Ödeme süresi belirtilmemişse, ceza tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde ödenmelidir.

Kesinleşme ve Ödeme Yerleri:

a) İdari yaptırım kararı kesinleşmeden önce: Cezalar, 30 gün içinde idare mahkemesine itiraz edilmemesi veya itirazın reddedilmesi durumunda kesinleşir. Bu aşamada ceza, idari birimlere ödenebilir ve tahsil edilen tutar Hazine’ye aktarılır.
b) Kesinleşmiş cezalar: Ödemeler, ilgili vergi dairesinin hesabı bulunan bankalara ya da vergi dairelerine yapılmalıdır.

İndirim Uygulaması: 5326 sayılı Kanunun 17. maddesinin (6) numaralı fıkrası, idari para cezası veren kamu görevlisine, cezanın ödenmesi durumunda indirim yapılmasını sağlar. Cezayı ödeyen kişilere, kanun yoluna başvurmadan önce ödeme yaparlarsa, cezanın dörtte üçü tahsil edilir. Peşin ödeme, kişinin kanun yoluna başvurma hakkını etkilemez.

Taksitlendirme Uygulaması: 5326 sayılı Kanunun 17. maddesinin (3) numaralı fıkrası, ekonomik durumu elverişsiz olan kişilere, idari para cezasını taksitle ödeme imkanı sunar. İdari para cezası, ilk taksitin peşin ödenmesi şartıyla bir yıl içinde dört eşit taksitte ödenebilir. Taksitlerin zamanında ödenmemesi durumunda, kalan ceza tamamı olarak tahsil edilir. Taksitlendirme başvuruları, kanuni ödeme süresi içinde yapılmalıdır. Bu uygulama, kanun yoluna başvuru hakkını engellemez.

Yeni düzenlemeler, çevreye duyarlılığı artırmayı hedeflese de, bu tür yaptırımların sadece cezalarla sınırlı kalmaması gerektiği de bir gerçektir. Çevreyi korumak için yapılacak her türlü hukuki düzenleme ve uygulama, toplumun tüm kesimlerinin bilinçlendirilmesiyle birleştiğinde daha kalıcı sonuçlar elde edilebilir. İleriye dönük olarak, çevre bilincinin arttırılması ve sürdürülebilir politikaların hayata geçirilmesi, daha temiz bir gelecek için atılacak en önemli adım olacaktır.